Skip to content 
Czynniki ryzyka występowania próchnicy zębów wymagają uświadamiania, gdyż stanowią ważny przyczynek do zdania sobie sprawy, jak ważnym i szerokim zagadnieniem jest tematyka związana z prowadzeniem edukacji zwiększającej świadomość i wiedzę dotyczącą higieny jamy ustnej zarówno wśród dzieci jak i dorosłych.
Skłonność do choroby próchnicowej jest cechą osobniczą, która wynika z uwarunkowań genetycznych i środowiskowych. Podatność tkanek zęba na działanie czynników zewnętrznych może wynikać z nieprawidłowości w formowaniu macierzy szkliwa, mineralizacji, rozwoju twardych tkanek zęba, wchłanianiu fluoru w czasie rozwoju zęba oraz zawartości węglanów w szkliwie. Istotna jest także sama morfologia zęba, gdzie duże znaczenie ma stosunek ilościowy związków nieorganicznych do organicznych warunkujący rozwój procesu próchnicowego. Im więcej substratów nieorganicznych znajduje się w zrębie tkanek zęba, tym jest on bardziej odporny na rozpad proteolityczny.
Do czynników próchnicotwórczych należy zaliczyć bakterie, np. Streptococcus mutans, które organizują się w kolonie i mają zdolność produkowania polisacharydów zewnątrzkomórkowych oraz tworzenia z glikoproteinami śliny miękkiej płytki nazębnej przywierającej ściśle do powierzchni szkliwa. Bakterie z płytki nazębnej reagują na zwiększone stężenie węglowodanów wchodząc w przyspieszony metabolizm, skrócenie szlaków metabolicznych, wytworzenie kwasu mlekowego, a powstające środowisko kwaśne sprzyja demineralizacji szkliwa.
Do rozwoju procesu chorobowego wymagane jest współdziałanie pozostałych czynników, czyli obecności podłoża (niezbędnego do rozwoju bakterii) i odpowiednio długiego czasu. Duże znaczenie ma również rodzaj spożywanych pokarmów. Im bardziej lepki pokarm i dłużej przetrzymywany w jamie ustnej, tym większe ryzyko rozwoju próchnicy. Do czynników próchnicznych należą również kwasy egzogenne, które powodują erozję zewnętrzną, jako czynniki pochodzące z otoczenia, diety, czy też zażywanych leków. Stąd tak ważne jest częste i systematyczne szczotkowanie zębów.
Czynnikiem często współistniejącym i pogłębiającym erozję uzębienia jest obecność kwasu żołądkowego w jamie ustnej, do czego usposabiają: wymioty, regurgitacje, choroba refluksowa przełyku oraz przeżuwanie.
Dowiedziono również, iż bezpośredni wpływ na występowanie próchnicy może mieć określony styl życia oraz warunki socjo-ekonomiczne, ze względu na zróżnicowane nawyki żywieniowe lub higieniczne.
Jak dowodzą badania, spożywaniem napojów gazowanych znacznie zwiększa ryzyko wystąpienia próchnicy u dzieci i młodzieży. Badania wykazały również, że spożywanie owoców cytrusowych częściej niż 2 razy dziennie zwiększa powyższe ryzyko około 37 krotnie. Wskaźnik pH wielu soków owocowych, często spożywanych napojów energetyzujących, świeżych owoców mieści się w przedziale 2,1-4,5, które jest poniżej wartości krytycznej pH dla szkliwa.
W okresie niemowlęcym do czynników próchnicotwórczych należą także niewłaściwe odżywianie, złe warunki socjalno-bytowe, pojenie niemowląt słodkimi płynami w celu uspokojenia (głównie w czasie snu), choroby przebyte przez dziecko oraz antybiotyki podawane w okresie niemowlęcym.
Duże znaczenie dla właściwego rozwoju i mineralizacji zębów dziecka ma jego dieta. Mleko, stanowiące główny składnik pożywienia u niemowląt nie należy do czynników próchnicotwórczych, mimo iż zawiera w swoim składzie dwucukier laktozę cechujący się średnią kariogennością. Mleko zawiera także w swoim składzie związki mineralne, takie jak wapń i fosforany, które hamują demineralizację szkliwa. Obecna w mleku kazeina, która jest fosfoproteiną (kwaśne białko złożone, ester kwasu fosforowego i seryny, treoniny), posiada zdolność wiązania jonów wapnia, pokrywa powierzchnię zębów, spowalniając w ten sposób proces próchnicowy.
Często rodzice lub opiekunowie niemowląt zamiast mycia przyborów takich jak smoczek czy łyżeczka, używanych przez dziecko oblizują je. Jest to droga przeniesienia bakterii próchnicotwórczych pochodzących z jamy ustnej osoby dorosłej do jamy ustnej dziecka.
Okres poniemowlęcy to głównie okres częstego pojadania między posiłkami, przedłużonego karmienia butelką, podczas gdy w czasie spoczynku zmniejszone wydzielanie śliny przedłuża ekspozycję wyrzniętych zębów na działanie węglowodanów. Często i w nadmiarze zjadane przez dzieci pokarmy i napoje z dużą ilością węglowodanów powodują szybki spadek pH płytki nazębnej poniżej tzw. krytycznego. Ten niekorzystny odczyn płytki nazębnej może utrzymywać się nawet godzinę po posiłku i sprzyjać demineralizacji szkliwa.
Badania nad nawykami żywieniowymi brazylijskich dzieci w wieku 3 lat wykazały, że spożywanie cukru było najsilniejszym czynnikiem etiologicznym próchnicy i wykazały, że wśród dzieci spożywających cukier 4–5 razy dziennie występują istotnie statystycznie częściej duże przyrosty próchnicy (powyżej 4 ubytków na rok) w porównaniu z dziećmi rzadko pożywającymi słodycze.
Dowiedziono również istnienie związku pomiędzy występowaniem próchnicy u dzieci i ich rodziców. Według badań przeprowadzonych w Stanach Zjednoczonych i Szwecji dzieci rodziców z niskim wskaźnikiem próchnicowym mają o połowę mniej zmienionych chorobowo zębów.
Czynniki ryzyka występowania próchnicy zębów wymagają uświadamiania, gdyż stanowią ważny przyczynek do zdania sobie sprawy, jak ważnym i szerokim zagadnieniem jest tematyka związana z prowadzeniem edukacji zwiększającej świadomość i wiedzę dotyczącą higieny jamy ustnej zarówno wśród dzieci jak i dorosłych.
Skłonność do choroby próchnicowej jest cechą osobniczą, która wynika z uwarunkowań genetycznych i środowiskowych. Podatność tkanek zęba na działanie czynników zewnętrznych może wynikać z nieprawidłowości w formowaniu macierzy szkliwa, mineralizacji, rozwoju twardych tkanek zęba, wchłanianiu fluoru w czasie rozwoju zęba oraz zawartości węglanów w szkliwie. Istotna jest także sama morfologia zęba, gdzie duże znaczenie ma stosunek ilościowy związków nieorganicznych do organicznych warunkujący rozwój procesu próchnicowego. Im więcej substratów nieorganicznych znajduje się w zrębie tkanek zęba, tym jest on bardziej odporny na rozpad proteolityczny.
Do czynników próchnicotwórczych należy zaliczyć bakterie, np. Streptococcus mutans, które organizują się w kolonie i mają zdolność produkowania polisacharydów zewnątrzkomórkowych oraz tworzenia z glikoproteinami śliny miękkiej płytki nazębnej przywierającej ściśle do powierzchni szkliwa. Bakterie z płytki nazębnej reagują na zwiększone stężenie węglowodanów wchodząc w przyspieszony metabolizm, skrócenie szlaków metabolicznych, wytworzenie kwasu mlekowego, a powstające środowisko kwaśne sprzyja demineralizacji szkliwa.
Do rozwoju procesu chorobowego wymagane jest współdziałanie pozostałych czynników, czyli obecności podłoża (niezbędnego do rozwoju bakterii) i odpowiednio długiego czasu. Duże znaczenie ma również rodzaj spożywanych pokarmów. Im bardziej lepki pokarm i dłużej przetrzymywany w jamie ustnej, tym większe ryzyko rozwoju próchnicy. Do czynników próchnicznych należą również kwasy egzogenne, które powodują erozję zewnętrzną, jako czynniki pochodzące z otoczenia, diety, czy też zażywanych leków. Stąd tak ważne jest częste i systematyczne szczotkowanie zębów.
Czynnikiem często współistniejącym i pogłębiającym erozję uzębienia jest obecność kwasu żołądkowego w jamie ustnej, do czego usposabiają: wymioty, regurgitacje, choroba refluksowa przełyku oraz przeżuwanie.
Dowiedziono również, iż bezpośredni wpływ na występowanie próchnicy może mieć określony styl życia oraz warunki socjo-ekonomiczne, ze względu na zróżnicowane nawyki żywieniowe lub higieniczne.
Jak dowodzą badania, spożywaniem napojów gazowanych znacznie zwiększa ryzyko wystąpienia próchnicy u dzieci i młodzieży. Badania wykazały również, że spożywanie owoców cytrusowych częściej niż 2 razy dziennie zwiększa powyższe ryzyko około 37 krotnie. Wskaźnik pH wielu soków owocowych, często spożywanych napojów energetyzujących, świeżych owoców mieści się w przedziale 2,1-4,5, które jest poniżej wartości krytycznej pH dla szkliwa.
W okresie niemowlęcym do czynników próchnicotwórczych należą także niewłaściwe odżywianie, złe warunki socjalno-bytowe, pojenie niemowląt słodkimi płynami w celu uspokojenia (głównie w czasie snu), choroby przebyte przez dziecko oraz antybiotyki podawane w okresie niemowlęcym.
Duże znaczenie dla właściwego rozwoju i mineralizacji zębów dziecka ma jego dieta. Mleko, stanowiące główny składnik pożywienia u niemowląt nie należy do czynników próchnicotwórczych, mimo iż zawiera w swoim składzie dwucukier laktozę cechujący się średnią kariogennością. Mleko zawiera także w swoim składzie związki mineralne, takie jak wapń i fosforany, które hamują demineralizację szkliwa. Obecna w mleku kazeina, która jest fosfoproteiną (kwaśne białko złożone, ester kwasu fosforowego i seryny, treoniny), posiada zdolność wiązania jonów wapnia, pokrywa powierzchnię zębów, spowalniając w ten sposób proces próchnicowy.
Często rodzice lub opiekunowie niemowląt zamiast mycia przyborów takich jak smoczek czy łyżeczka, używanych przez dziecko oblizują je. Jest to droga przeniesienia bakterii próchnicotwórczych pochodzących z jamy ustnej osoby dorosłej do jamy ustnej dziecka.
Okres poniemowlęcy to głównie okres częstego pojadania między posiłkami, przedłużonego karmienia butelką, podczas gdy w czasie spoczynku zmniejszone wydzielanie śliny przedłuża ekspozycję wyrzniętych zębów na działanie węglowodanów. Często i w nadmiarze zjadane przez dzieci pokarmy i napoje z dużą ilością węglowodanów powodują szybki spadek pH płytki nazębnej poniżej tzw. krytycznego. Ten niekorzystny odczyn płytki nazębnej może utrzymywać się nawet godzinę po posiłku i sprzyjać demineralizacji szkliwa.
Badania nad nawykami żywieniowymi brazylijskich dzieci w wieku 3 lat wykazały, że spożywanie cukru było najsilniejszym czynnikiem etiologicznym próchnicy i wykazały, że wśród dzieci spożywających cukier 4–5 razy dziennie występują istotnie statystycznie częściej duże przyrosty próchnicy (powyżej 4 ubytków na rok) w porównaniu z dziećmi rzadko pożywającymi słodycze.
Dowiedziono również istnienie związku pomiędzy występowaniem próchnicy u dzieci i ich rodziców. Według badań przeprowadzonych w Stanach Zjednoczonych i Szwecji dzieci rodziców z niskim wskaźnikiem próchnicowym mają o połowę mniej zmienionych chorobowo zębów.
