Próchnica zębów to najczęstsza choroba jamy ustnej, jest to choroba zakaźna.
Próchnica i choroba przyzębia stanowią szczególny problem u 5-6 latków, kiedy dochodzi do wymiany uzębienia mlecznego na stałe zęby oraz w wieku 12-14 lat, kiedy kończy się wymiana uzębienia. Wczesne zmiany próchnicowe można zauważyć już u najmłodszych dzieci w wieku 1-1,5 roku życia. Choroby przyzębia można zaobserwować już u coraz młodszej populacji młodzieży.
Etiologia
Według WHO (Światowa Organizacja Zdrowia) próchnica jest patologicznym procesem pochodzenia zewnętrznego prowadzącego do umiejscowionego odwapnienia oraz rozpadu proteolitycznego tkanek twardych zębów. Określa się ją jako chorobę zakaźną, społeczną i na jej tle często dochodzi do upośledzenia licznych funkcji organizmu (upośledzenie układu odpornościowego, choroby serca, płuc, trzustki, rak jamy ustnej).
By doszło do powstania próchnicy muszą być spełnione następujące warunki:
- obecność w jamie ustnej bakterii kwasotwórczych mających zdolność przetwarzania i fermentowania węglowodanów,
- obecność węglowodanów w jamie ustnej (zalegający pokarm w wyniku złej higieny),
- podatność tkanek zęba na odwapnienia i demineralizację (nieprawidłowa profilaktyka)
- stałość oddziaływania czynników patogennych (nieprawidłowa higiena).
W wyniku nieprawidłowej higieny na zębach osadza się płytka bakteryjna złożona głównie ze Streptococcus mutans, jednak w miejscu powstania próchnicy dochodzi do szybkiego wzrostu liczby Lacidophilus acidophilus.
Bakterie metabolizujące węglowodany produkują kwasy, co doprowadza do demineralizacji szkliwa i ostatecznie ubytku. To pozwala bakteriom na dalszy rozwój zmiany próchnicowej wgłąb zęba, który ulega destrukcji. Gdy dochodzi do podrażnienia zakończeń nerwowych w zębinie dzieci odczuwają ból zęba.
Główne czynniki ryzyka
- trudna sytuacja społeczno-ekonomiczna, ograniczony dostęp do stomatologa, środków higieny, nie wspominając o nowoczesnych technologiach diagnostycznych i profilaktycznych (badania laserowe, ECM, szczoteczki soniczne, nowoczesne pasty do zębów),
- nieprawidłowe nawyki higieniczno-żywieniowe (niedostateczna higiena, dieta bogata w węglowodany- dieta ubogich warstw społecznych),
- niska świadomość problemu u rodziców i kadry pedagogicznej,
- ograniczona dostępność do dentysty (wycofanie gabinetów higienicznych ze szkół)
Badania wykazują, że 6 letnie dzieci mają już średnio 4 ubytki próchnicowe, a 18-latkowie 8 zębów stałych z próchnicą.
Powikłania
- ból zębów- nieobecność w szkole,
- utrata uzębienia,
- zapalenie przyzębia,
- nieprzyjemny zapach z ust- problemy z samooceną,
- obniżona jakość życia,
- obniżony układ odpornościowy i choroby narządów tj.: serce, płuca, trzustka,
- rak jamy ustnej.
Profilaktyka
- Edukacja dzieci, rodziców, kadry pedagogicznej.
- Profilaktyka – nowoczesna diagnostyka wczesnych zmian próchnicowych, wprowadzenie prawidłowej higieny jamy ustnej.
- Leczenie nieinwazyjne i małoinwazyjne na wczesnym etapie zaawansowania choroby.
Zalecenia WHO
Dyrektywa WHO, Światowej Federacji Dentystycznej, Światowej Federacji Wydziałów Dentystycznych Uniwersytetów Medycznych, Międzynarodowego Towarzystwa ds. Badań Stomatologicznych postawiła następujący cel:
„W 2020 r. 80% dzieci do 6 roku życia ma być wolne od próchnicy.
Średnia liczba zębów dotkniętych próchnicą u 12 latków
nie przekroczy 1,5 zęba do 2020 r.“
Celu tego nie udało się osiągnąć.
W Polsce 15% dzieci do 7 roku życia nie jest leczona, a 30% nie ma dostępu do dentysty do 10 roku życia – głównie z obszarów wiejskich. 80% dzieci do 6 roku życia ma próchnicę (średnio 4 ubytki).
Według zaleceń WHO najbardziej odpowiedni wiek wprowadzania programów profilaktyki stomatologicznej o największej skuteczności to wiek wczesno-szkolny.
Realizacja założeń WHO w Polsce
W Polsce założenia WHO mają być realizowane poprzez poniższe inicjatywy.
- Ogólnopolski projekt zwiększenia dostępności do opieki medycznej na terenach wiejskich.
- Wprowadzenie nowoczesnych technologii diagnostycznych tj.: laserodiagnostyka i ECM celem wykrycia wczesnych zmian próchnicowych.
- Wprowadzenie nowoczesnych nieinwazyjnych metod leczenia bez użycia wierteł np. PAD (głęboka dezynfekcja tkanek).
- Wprowadzenie odpowiedniej profilaktyki i nauki higieny.
- Podniesienie standardów świadomości u kadry pedagogicznej, rodziców i dzieci poprzez odpowiedni program edukacyjny.
