Znaczenie zębów w życiu człowieka

Głównym przeznaczeniem zębów jest rozdrabnianie pokarmów, które spożywamy, a każdy ząb pełni odkreśloną funkcję. Siekacze odgryzają kawałki pokarmu. Kły oddzielają pokarm na mniejsze kawałki, a także naprowadzają kęs na prawidłowy tor połknięcia. Przedtrzonowce – rozgniatają pokarm i go rozcierają. Trzonowce – rozcieranie i miażdżenie pokarmu. 

Zęby odgrywają także inne, bardzo ważne role. Gdy są zdrowe i zadbane, gwarantują piękny uśmiech, a więc są naszą wizytówką. Zapewniają też określony wyraz twarzy – są pewną podporą dla kości policzkowych i zapewniają ładny wygląd, odpowiadają za wyraźne mówienie – ograniczają wysuwanie języka poza jamę ustną, a realizacja wielu głosek opiera się na kontakcie języka z zębami, np. przy głoskach dentalizowanych. 

Zęby stałe są bardzo ważnym elementem naszego organizmu. Warto o nie dbać regularnie i wiedzieć, w którym momencie życia powinny się pojawić u dziecka. 

Mleczaki

Zęby mleczne pojawiają się w określonym porządku, zazwyczaj między 6 miesiącem a 1. rokiem życia dziecka. Znane również jako zęby pierwotne lub czasowe, zęby mleczne są tak samo ważne jak stałe. Pomagają one dzieciom mówić oraz przeżuwać pokarm. Zajmują także w szczęce i żuchwie miejsce, w którym pojawią się zęby stałe. Ludzie mają zwykle 20 zębów mlecznych w szczęce i żuchwie już w chwili urodzenia, ale wyrzynają i pojawiają się one w ustach dopiero w okresie wczesnego dzieciństwa. Proces zamiany zębów mlecznych na stałe rozpoczyna się zazwyczaj, gdy dziecko skończy 6. rok życia.

Od urodzenia dziecka należy zadbać o wprowadzenie dobrych nawyków pielęgnacji jamy ustnej. Zanim wyrzną się zęby mleczne, po karmieniu dziąsła dziecka należy przecierać miękką szmatką, aby usunąć bakterie. Po wyrznięciu zębów mlecznych bardzo ważnym jest ich szczotkowanie. Na szczoteczce do zębów o miękkich włóknach należy rozsmarować pastę do zębów z dodatkiem fluorków w ilości nie większej niż większa kropla. Po zakończeniu przez dziecko jedzenia należy szybko odstawiać butelkę, aby zapobiegać próchnicy butelkowej. Pierwszą wizytę dziecka u dentysty należy umówić przed jego pierwszymi urodzinami lub tuż po tym, jak stanie się widoczny pierwszy ząb dziecka, w zależności od tego, co nastąpi wcześniej.

Zęby mleczne zaczną wypadać (zwykle jako pierwsze wypadają dolne środkowe siekacze) w wieku około 6 lat, robiąc miejsce zębom stałym. Zęby mleczne będą stopniowo ulegać rozchwianiu, w miarę jak ząb stały rośnie, ale czasami upadek lub uderzenie w ząb może go przedwcześnie rozchwiać, a nawet wybić.

Dentysta powinien zadbać o stan jamy ustnej przyszłej matki, lecząc zepsute zęby i usuwając stany zapalne przyzębia. W tym okresie warto także zabezpieczyć zęby np. lakując łuki zębowe, by ochronić je przed próchnicą. W innym przypadku bakterie kariogenne – czyli te, przez które powstaje próchnica – mogłyby przedostać się do organizmu dziecka i powodować problemy z uzębieniem już w okresie niemowlęcym.

Istotne jest to, że ząb mleczny charakteryzuje się gorszą odpornością na działanie kwasów niż ząb stały, przez co szybciej rozwija się w nim próchnica. Może się to dziać przez większość czasu bez żadnych objawów. Brak leczenia stomatologicznego mógłby skutkować nie tylko stanami zapalnymi miazgi, ale także przeniesieniem próchnicy na nowe, stałe zęby. Wypadanie mleczaków rozpoczyna się w różnym wieku, natomiast jego apogeum przeważnie przypada pomiędzy 9 a 12 urodzinami dziecka.

Wymiana zębów mlecznych następuje etapami:

• 6-7 lat – wypadają zęby pierwsze i drugie, najczęściej dolne, a w późniejszym etapie wymiany – zęby górne,
• 10-11 lat – wymiana kłów na stałe,
• 10-12 lat – wypadają przedtrzonowce.

Rozwój próchnicy w przypadku dzieci różni się od problemów z uzębieniem u dorosłego. Próchnica wczesna u maluchów intensywnie się rozwija, co może skutkować nawet całkowitym zniszczeniem i utratą chorego zęba.

Czy warto leczyć zęby mleczne

Wśród wielu rodziców wciąż popularna jest opinia, że mleczaki niedługo i tak wypadną, dlatego nie trzeba o niezbyt przesadnie dbać. Jednak stan zębów już we wczesnym wieku dziecka ma istotny wpływ na jego zdrowie, a zaniedbanie ich leczenia może powodować, również w przyszłości, poważne problemy. 

Leczenie mleczaków ułatwia stałym zębom właściwe rozstawienie w jamie ustnej. Pomimo że zęby mleczne są słabiej zmineralizowane i właśnie dlatego bardziej podatne na próchnicę, to ich rola w prawidłowym rozwoju zgryzu dziecka jest nieoceniona. 

Powierzchnia zębów mlecznych jest bardziej nieregularna niż zębów stałych, a ich szkliwo jest aż dwa razy cieńsze. Dlatego mleczaki są w większym stopniu narażone na próchnicę i inne choroby. Jeśli dziecko ma problem z próchnicą, ilość szkodliwych bakterii w jamie ustnej wzrasta. To z kolei może mieć wpływ na pogorszenie ogólnego stanu zdrowia, ponieważ mikroorganizmy dostają się do krwi i powodują osłabienie organizmu. 

Jeśli mleczaki wypadną zbyt szybko, możemy mieć pewność, że szczęka i żuchwa nie rozwiną się tak jak powinny, a zęby stałe nie wyrosną w równym szeregu i zaczną na siebie nachodzić. Takie ułożenie uzębienia będzie wymagało późniejszej interwencji ortodonty. 

Próchnica zębów mlecznych może także utrudniać dziecku prawidłowe żucie pokarmów, a tym samym powodować bóle brzucha, biegunkę czy niestrawność. Tak więc za nawracającymi infekcjami u dziecka lub dolegliwościami żołądkowymi może stać zły stan jego uzębienia.

Nieleczone zęby mleczne mogą mieć wpływ na rozwój przyszłych zębów stałych Dzieje się tak właśnie dlatego, że wymiana rozłożona jest w czasie na długie lata – przez większość okresu dzieciństwa stare zęby współistnieją w szczęce z nowymi i choroby mogą przenosić się pomiędzy nimi. Dziecko trzeba również w miarę możliwości chronić przed utratą zębów poprzez upadki, z uwagi na fakt, że wczesna utrata zęba mlecznego może spowodować zaburzenia ortodontyczne.

W kwestii dbałości o zęby mleczne zasadniczo nie ma większych różnic w stosunku do uzębienia stałego. O ile nie wystąpią konkretne, poważniejsze problemy ze zdrowiem, podstawą powinna być higiena: codzienne, parokrotne i dokładne szczotkowanie.

 

Zęby stałe

Dorosła osoba posiada 32 stałe zęby. Ich wzrost jest możliwy tylko dzięki prawidłowemu rozwojowi szczęki. Stałe uzębienie sukcesywnie zastępuje zęby mleczne pomiędzy 6 a 12 rokiem życia dziecka.

Wymiana zębów mlecznych na stałe jest procesem skomplikowanym i stresującym dla dziecka. Okres ten często bywa również trudny dla rodziców. Zmiana, która się dokonuje w uzębieniu młodego człowieka, może wywołać nieprzyjemne dolegliwości.

Wymiana zębów to naturalny proces, których zachodzi w organizmie dziecka w miarę jego dorastania. Około czwartego roku życia korzenie zębów mlecznych stopniowo zanikają, co prowadzi do rozchwiania uzębienia i pojawiających się ubytków. Właściwy proces wymiany najczęściej rozpoczyna się statystycznie około 6.–7. roku życia dziecka, choć może się zacząć wcześniej.

Obecnie da się zauważyć wśród małych dzieci tendencję do wcześniejszej wymiany zębów. Coraz częściej pierwsze mleczaki wypadają już pięciolatkom, przy czym u dziewczynek często dzieje się to nieco szybciej niż u chłopców.

Niezwykle ważnym okresem dla rozwoju zębów stałych jest czas ich mineralizacji, czyli tworzenia się warstwy minerałów na powierzchni szkliwa, co sprawia, że zęby są mocne, zdrowe, odporne na działanie bakterii czy kwasów. Głównym minerałem budującym ząb jest wapń. Mineralizacja zębów stałych ma miejsce w kilku ważnych okresach, tj.: 

• w momencie przyjścia na świat (dotyczy I zębów trzonowych, tzw. szóstek), 
• między 3 a 4. miesiącem życia, a także w 11. miesiącu (dotyczy to siekaczy i kłów), 
• między 1 a 3. rokiem życia (dotyczy mineralizacji I i II zębów przedtrzonowych i II zębów trzonowych), 
• mineralizacja zębów mądrości trwa aż do 10. roku życia. 

Wymienione okresy dotyczą tylko mineralizacji zębów stałych, a więc nie jest to równoznaczne z zakończeniem ich rozwoju. 

Po okresach przypisanych do konkretnych zębów następuje rozwój koron zębowych (wtedy to właśnie zaczynają pojawiać się zęby stałe i przebijać się przez dziąsła). Rozwój koron zębowych trwa od 6 do 14. roku życia, nie wliczając w to zębów mądrości (te pojawiają się jako ostatnie z zębów, między 17 a 25. rokiem życia, a czasem jeszcze później). Warto jednak pamiętać, że tzw. zęby mądrości mogą się w ogóle nie pojawić. Niektóre osoby po prostu nie mają zawiązków zębów mądrości. Przyjmuje się, że całkowity rozwój zębów stałych wraz z kształtowaniem się korzeni trwa około 3 lat.